Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Testament to czynność prawna jednostronna, skuteczna na wypadek śmierci (mortis causa), osobista, odwoływalna, sformalizowana (zawierająca oświadczenie ostatniej woli). Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy.

Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.

Można wyróżnić następujące rodzaje testamentów:

1/ testament własnoręczny – testament sporządzony przez spadkodawcę w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą,

2/ testament notarialny – testament sporządzony w formie aktu notarialnego,

3/ testament allograficzny (urzędowy) – rzadko w praktyce wykorzystywany,

4/ testamenty szczególne, do których zaliczamy: testamenty ustne, testamenty podróżne, testamenty wojskowe (testament podróżny i wojskowy w praktyce niewystępujące).

W testamencie można zawrzeć przykładowo następujące rozrządzenia testamentowe:

a/ powołanie spadkobiercy, w tym powołanie spadkobiercy podstawionego,

b/ ustanowienie fundacji lub fundacji rodzinnej,

c/ zapis zwykły i zapis windykacyjny,

d/ polecenie,

e/ powołanie wykonawcy testamentu lub wykonawcę testamentu do sprawowania zarządu przedmiotem zapisu windykacyjnego,

f/ wydziedziczenie,

g/ odwołanie testamentu lub jego poszczególnych części,

h/ wyłączenie przedmiotów przypadających na podstawie testamentu spod zarządu rodziców i wyznaczenie zarządcy.

Szczególny rodzaj postanowienia testamentowego jest wybór prawa właściwego dla spraw spadkowych (art. 22 rozporządzenia spadkowego).

W Polsce nie ma obowiązku zarejestrowania testamentu. Nie ma oficjalnej regulacji prawnej dotyczącej rejestru testamentów. Natomiast od 5 października 2011 roku funkcjonuje Notarialny Rejestr Testamentów (NORT). Jest to rejestr prowadzony przez Krajową Radę Notarialną, do którego wyłączny dostęp ma każdy notariusz. W NORT mogą być zarejestrowane testamenty notarialne oraz testamenty własnoręczne, jeżeli są przechowywane u notariusza.

Wpis testamentu do Notarialnego Rejestru Testamentów jest dobrowolny. Notariusz rejestruje testament wyłącznie na wniosek testatora. Za wpis do Notarialnego Rejestru Testamentów notariusz nie pobiera opłaty.

Rejestr zawiera wyłącznie informację o fakcie sporządzenia testamentu oraz kancelarii notarialnej, w której tego dokonano. Informacje z rejestru można uzyskać dopiero po śmierci testatora – za okazaniem odpisu aktu zgonu. Zainteresowany, dysponujący odpisem aktu zgonu, w dowolnej kancelarii notarialnej, odpłatnie, może ustalić, czy spadkodawca pozostawił testament.

Koszt testamentu: taksa notarialna – 50 zł netto plus VAT 23 % oraz wypisy aktu – 6 zł netto plus VAT 23 % za stronę wypisu.

Koszt testamentu zawierającego zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku (wydziedziczenie): taksa notarialna – 150 zł netto plus VAT 23 % oraz wypisy aktu – 6 zł netto plus VAT 23 % za stronę wypisu.

Koszt testamentu zawierającego zapis windykacyjny: taksa notarialna – 200 zł netto plus VAT 23 % oraz wypisy aktu – 6 zł netto plus VAT 23 % za stronę wypisu.

Koszt odwołania testamentu: taksa notarialna – 30 zł netto plus VAT 23 % oraz wypisy aktu – 6 zł netto plus VAT 23 % za stronę wypisu.

Koszt testamentu zawierającego wybór prawa właściwego dla spraw spadkowych (art. 22 rozporządzenia spadkowego) – taksa notarialna 200 zł netto plus VAT 23 % oraz wypisy aktu – 6 zł netto plus VAT 23 % za stronę wypisu.